GroenLinks Oldenzaal wil een basisinkomen invoeren in Oldenzaal. Hier vind je achtergrondinformatie over onze plannen.
Wat is een basisinkomen?
Het ideaal van een basisinkomen is dat iedere volwassene in Nederland maandelijks een geldbedrag krijgt uitgekeerd om sober van te leven, ongeacht woonsituatie, inkomen of bezit, en zonder verplichtingen of voorwaarden. Met het basisinkomen worden alle toeslagen, aftrekposten en heffingskortingen afgeschaft.
Waarom een basisinkomen?
Het invoeren van een basisinkomen kent drie hoofdredenen: het is positief, maatschappelijk waardevol, en efficiënt.
1. Het uitgangspunt is dat mensen, met deze minimale bestaanszekerheid zonder voorwaarden, meer en betere kansen krijgen tot eigen ontwikkeling van talenten, opleidingen volgen, starten van een eigen bedrijf, meer deeltijdwerk, ruimte voor mantelzorg, vrijwilligerswerk, enz. Het hebben van een minimaal inkomen geeft een zekere basiszekerheid waardoor mensen kunnen geloven in een betere toekomst en tot het nemen van eigen initiatief. Kortom, het is positief.
2. De maatschappij verandert. We doen met de Participatiewet, Jeugdwet en WMO steeds meer beroep op zelfredzaamheid en het sociale netwerk van mensen. Dit legt een grote belasting op mantelzorgers, vrijwilligers en zorgprofessionals. Tegelijkertijd gaat al het overheidsbeleid ervan uit dat een volledig betaalde baan nog steeds het belangrijkste is. Alsof onbetaalde arbeid geen maatschappelijke waarde heeft. Daarnaast zijn er onvoldoende volledig betaalde banen, dus is het een utopie om te denken dat iedereen volledig aan het werk komt. Kortom, onbetaalde arbeid, zoals mantelzorg en vrijwilligerswerk, zijn nodig, en verdienen dus ook een beloning, zoals door een basisinkomen. Kortom, een basisinkomen is maatschappelijk waardevol.
3. Het huidige systeem van uitkeringen, toeslagen, controles, regels, verplichtingen en boetes is bureaucratisch, inefficiënt en daardoor veel te duur. Het gaat sterk uit van wantrouwen en repressie, en beperkt mensen juist in het vinden van een baan of andere maatschappelijke bijdrage. Een voorbeeld wordt geschetst door de Ombudsman in het rapport "In het krijt bij de overheid" van een alleenstaande moeder met twee kinderen, een deeltijdbaan en een aanvullende bijstandsuitkering. Daarvoor moet ze jaarlijks 18 formulieren invullen van 8 instanties en ontvangt het gezin 80 betalingen per jaar. Het geld voor het in stand houden van dit bureaucratische systeem kunnen we als maatschappij veel beter anders inzetten. Kortom, een basisinkomen is efficiënt.
De eerste stap naar een basisinkomen: bijverdienen in de bijstand
Hoewel het basisinkomen voor iedereen niet zo gemakkelijk is in te voeren en een project is van nog vele jaren, kunnen de principes ervan wel al toegepast worden op het huidige uitkeringsbeleid.
GroenLinks Oldenzaal stelt een proef voor om anders met uitkeringsgerechtigden om te gaan, op basis van een aantal simpele uitgangspunten:
- Mensen met een uitkering kunnen kiezen of ze mee willen doen aan een pilot of niet;
- Degenen die meedoen aan de pilot krijgen 1 bedrag uitgekeerd dat minimaal gelijk is aan hun huidige uitkering, zonder verdere voorwaarden;
- Extra inkomsten boven deze uitkering worden niet gekort.
Waarom een sociale bijstand?
Invoering van het idee van een sociale bijstand met een onvoorwaardelijke basisinkomen, waarbij bijverdienen mag zonder verplichtingen:
- positief, want gaat niet uit van wantrouwen, maar van vertrouwen;
- stimuleert mensen om tijdelijk werk en deeltijdwerk te gaan doen want de inkomsten worden niet gekort;
- stimuleert mensen om een eigen bedrijf te starten, omdat inkomensrisico's beperkt zijn;
- stimuleert mensen om een opleiding te volgen, bijvoorbeeld tot startkwalificatie niveau 2 om kansen op de arbeidsmarkt te vergroten;
- lagere uitvoeringskosten voor de overheid, want er is minder controle nodig en een eenvoudigere administratie.
Wanneer kan de proef gestart worden?
Vanaf 2017 mogen 25 gemeenten een experiment opzetten met een basisinkomen of een onvoorwaardelijke bijstandsuitkering. Wat GroenLinks Oldenzaal betreft start zi'n experiment ook in Oldenzaal.
Hoe hoog moet het basisinkomen worden?
We moeten hier een goed onderscheid maken tussen wat een basisinkomen zou kunnen zijn, en hoe we met bijstandsuitkeringen omgaan bij de voorgestelde proef. Voor een algemeen basisinkomen voor iedereen worden bedragen genoemd, varierend van 1.000 euro tot 1.200 euro netto per maand. Hoe er omgegaan wordt met verschillen tussen alleenstaanden, samenwonenden, en met of zonder kinderen, is nog niet duidelijk. Het is wel duidelijk dat voor mensen die wegens ziekte of een lichamelijke/geestelijke beperking niet kunnen bijverdienen er een aanvullende toeslag moet komen.
Bij de proef die wij voor Oldenzaal voorstellen voor bijstandsgerechtigden, blijft de hoogte van de uitkering gelijk aan wat men nu heeft. Alleen de voorwaarden veranderen, dat wil zeggen dat we geen tegenprestatie meer vragen, en dat bijverdiensten niet gekort worden op de uitkering.
Wat gaat de proef kosten?
We verwachten dat de kosten voor uitkeringen ongeveer gelijk blijven, maar dat de uitvoeringskosten wel lager worden. De gemeente betaalt nu natuurlijk ook al de bijstandsuitkeringen.
Gaan mensen met een basisinkomen nog wel aan het werk?
De eerste vraag die je jezelf kunt stellen is, wat zou jij doen als je alleen 1.200 euro netto per maand ontvangt? Ga je dan de hele dag thuiszitten en televisiekijken, of wil je toch iets gaan doen om jezelf te ontplooien? Bovendien, voor veel mensen is 1.200 euro echt het bestaansminimum, dus als je iets extra's wilt (auto, vakantie, avondje stappen, sporten, etc), zul je toch extra inkomsten moeten verkrijgen.
En er zullen zeker mensen zijn die vooral thuis blijven en televisiekijken. Maar dat accepteren we dus. Het gaat erom dat we geloven dat de overgrote meerderheid juist wel in beweging komt, en gaat werken, studeren, mantelzorgen en vrijwilligerswerk doen.
Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel?
Neem contact op met fractievoorzitter Sandor Lowik.