In deze serie wil ik vooral veel achtergrondinformatie geven over de nieuwe plannen voor de luchthaven Twente, om een goede discussie te kunnen voeren. Deze aflevering gaat over de financiele haalbaarheid van de plannen. Tot 2030 wil men nog ruim 100 miljoen euro investeren, terwijl de verwachte opbrengsten zeer onzeker zijn. Zelfs de accountant uit zijn zorgen. Hoeveel mag de luchthaven van u kosten?
"Ja dat is natuurlijk prachtig mooi allemaal, maar wat kost het?". Deze vraag stellen we vaak aan anderen, bijvoorbeeld aan de autoverkoper die het allernieuwste model aanprijst, of aan onze kinderen nadat ze alle voordelen van het nieuwste speeltje hebben opgesomd.
Maar in het luchthavendossier Twente wordt deze vraag vrijwel niet gesteld. En als iemand de wat-kost-het-vraag stelt, dan blijft het antwoord vaak verassend vaag.
Daarom stel ik de vraag nog maar eens: Wat kosten de nieuwe plannen voor het luchthavengebied u en mij nou eigenlijk?
Het korte antwoord is: we hebben geen idee. Dat wil zeggen, er is wel een globaal idee van wat het uiteindelijk moet gaan kosten en opbrengen, maar veel is onduidelijk.
ADT, de gebiedsontwikkelaar namens de gemeente Enschede en de provincie Overijssel, geeft weinig informatie over de kosten en opbrengsten van het gebied. Dus moeten we het doen met de informatie die we hebben.
Grofweg zijn er twee soorten kosten en opbrengsten. De eerste is uit de verkoop van grond, de zogenaamde grondexploitatie, de tweede is uit de luchthavenexploitatie.
De grondexploitatie
Wat we zeker weten is dat de totale ontwikkeling op de grondexploitatie blijvend verliesgevend is. Hoe komt dat? Even een meer alledaags voorbeeld. Stel: u woont naast een wei met een stal. De eigenaar van de wei wil er wel van af en u koopt de grond met stal, zeg voor 50.000 euro. U verwacht dat er op de nieuwe grond enkele huizen gebouwd mogen worden. De grond wordt daardoor meer waard, en stel dat u verwacht dat de grond 200.000 euro waard wordt. In plaats van te wachten tot daadwerkelijke verkoop, besluit u alvast om een wereldreis te maken, een groot feest te geven en wat cadeaus voor anderen te kopen. Vervolgens blijkt dat niemand geïnteresseerd is in uw wei. Oeps! U hebt op de pof geleefd, en u heeft geen spaarpot waar 2 ton in zit. Dus moet u geld lenen, en hopen dat u de grond ooit nog aan iemand kwijtraakt. Ondertussen moet u over het geleende geld natuurlijk wel gewoon rente en aflossing betalen.
Waarschijnlijk zult u bovenstaande gedrag niet verstandig en verantwoordelijk vinden.
Maar dit is wel zo ongeveer wat er is gebeurd met de voormalige luchthaven. Defensie heeft het terrein verkocht aan de gemeente Enschede en de provincie Overijssel, die het voor een veel hogere waarde in de boeken hebben gezet. Nu de plannen voor een commerciële burgerluchthaven van tafel zijn, is er weinig uitzicht om de verwachte opbrengsten te realiseren. Uit het ADT jaarverslag van 2015 valt op te maken dat, als alle plannen zoals men die nog in de toekomst wil ontwikkelen doorgaan, er structureel een tekort over blijft van 30 miljoen euro in 2030. Over dit bedrag moet 4% rente betaald worden, dus dat is tot in lengte van jaren 1,2 miljoen euro per jaar. Linksom of rechtsom, dat wordt dus betaald door de inwoners van Overijssel en Enschede.
Als u weet dat de gemeente Enschede en de Provincie het hele gebied ooit hebben gekocht voor 30 miljoen euro, dan kun je je met recht afvragen, wat we ermee opgeschoten zijn.
Uit het jaarverslag 2015 valt verder op te maken dat in de periode 2016 tot en met 2030 nog zo'n 90 miljoen euro (!) moet worden geïnvesteerd in het terrein. Daar moeten dan ook voor zo'n 90 miljoen aan opbrengsten tegenover staan. Die moeten komen uit woningbouw (ca. 36 miljoen), het bedrijventerrein Technology Base Twente (ca. 21 miljoen) en verhuur van bestaand vastgoed (ca. 16 miljoen).
Nou is het probleem dat met name deze inkomsten uiterst onzeker zijn. Dat heeft ook de accountant geconcludeerd.
Een aandachtspunt in het accountantsverslag over 2015 is de inschatting van de risico's. Allereerst zegt de accountant dat "Naar onze mening kan het voorspellend vermogen van ADT nog wel verder worden verbeterd". Daarnaast geeft de accountant aan dat: "Tenslotte merken wij op dat met name in het deelgebied Noord van bepaalde begrote significante uitgavenposten geen actuele gedetailleerde ramingen c.q. onderbouwingen beschikbaar zijn." In gewoon Nederlands staat hier dat veel plannen voor de luchthaven en het bedrijventerrein Technology Base Twente niet of slecht financieel onderbouwd zijn. ADT realiseert zich dat ook en heeft voor toekomstige tegenvallers nog eens bijna 10 miljoen euro gereserveerd, naast het verwachte tekort van 30 miljoen euro.
We kunnen concluderen dat de plannen voor het luchthaven- en bedrijventerrein op zijn minst onzeker zijn, en dat de kosten nog flink kunnen oplopen. En dan hebben we het nog niet gehad over de kosten van het Topteam (7 ton), de extra investering van 12 miljoen euro om het bedrijventerrein vlot te trekken, en de kosten van de verkeerskundige aanpassingen om het luchthaventerrein beter bereikbaar te maken (die laatste zijn mij onbekend).
Als het u nu al duizelt, ga dan nog maar even goed zitten voor het volgende verhaal.
De exploitatie van de luchthaven
Zoals ik eerder heb uitgelegd (lees die bijdrage hier), gaan de plannen uit van een luchthaven waar vooral gevlogen wordt met sportvliegtuigen, zakenvliegtuigen en zwaardere sloop- en transportvliegtuigen. In het meest optimistische scenario zou het gaan om 20.000 vliegbewegingen per jaar.
Met het in stand houden van deze luchthaven zijn natuurlijk kosten gemoeid. Zo is er een havenmeester, moet de brandweer paraat staan bij grotere vliegtuigen, en is er af en toe verkeersleiding nodig. Ook moet de baan met verlichting en dergelijke onderhouden worden.
Nu kan bijna geen enkel regionaal vliegveld zonder forse subsidie, dus ook Twente niet. Toch denkt ADT op termijn een exploitabele luchthaven te kunnen realiseren. Daarbij moet 40% van de kosten gedekt worden uit landingsrechten, de andere 60% uit de verhuur en verkoop van gronden en gebouwen.
U weet nog wel dat de accountant van ADT heeft opgemerkt dat de toekomstige verwachtingen slecht zijn onderbouwd, dus ook voor de luchthavenexploitatie geldt een grote onzekerheid. Bovendien zal de luchthaven verlieslijdend zijn, zolang de gebouwen en gronden niet allemaal zijn verkocht of verhuurd. Een belangrijke huurder is Aeronextlife, die vliegtuigen gaat demonteren. Maar tot op heden is daar nog weinig van te verwachten.
Een andere onzekere factor zijn de landingsgelden. ADT rekent met 18.000 recreatievluchten per jaar. Nu zijn dat nog zo'n 2.500 vluchten. Er moet dus een toename plaatsvinden met zo'n 600%. Ik zal in mijn eerstvolgende analyse aantonen dat deze schatting veel te optimistisch en ook slecht onderbouwd is.
Dus: wat kost het?
De plannen die ADT schetst, met een luchthaven, werkgelegenheid en een nieuw industrieterrein zijn natuurlijk prachtig mooi allemaal, maar wat kost het? Het is verontrustend dat u en ik het niet weten, omdat ADT het ook niet weet.
Wat we wel weten is dat het hele plan veel geld kost om te ontwikkelen (nog 90 miljoen investering vanaf 2016, 7 ton voor het Topteam, 12 miljoen extra voor het bedrijventerrein) en de opbrengsten nog zeer onzeker zijn.
Daarnaast blijft er vanaf 2030 een tekort van 30 miljoen euro, en is de luchthaven nog vele jaren (en waarschijnlijk wel altijd) verliesgevend. En dan heb ik het geplande onderhoud van de landingsbaan van minimaal 1,5 a 2 miljoen vanaf 2030 nog niet eens genoemd.
De vraag die we ons dus moeten stellen is deze: is dit de beste manier om 1.100 banen te creëren in het groene hart tussen Enschede-Hengelo-Oldenzaal?
U mag uw eigen oordeel vellen. Ik vind in elk geval van niet.
Vindt u ook van niet? Dan kunt u tot en met 4 augustus 2016 een zienswijze indienen. Hier staat hoe dat eenvoudig kan.
Sandor Löwik
Fractievoorzitter GroenLinks Oldenzaal