In deze serie wil ik vooral veel achtergrondinformatie geven over de nieuwe plannen voor de luchthaven Twente, om een goede discussie te kunnen voeren. In deze aflevering onderzoek ik het toverwoord "werkgelegenheid". Banen zijn toch goed? Nou, niet altijd. Want zijn ze realistisch, zijn het de banen die Twente nodig heeft, zijn ze betaalbaar en zorgen ze niet voor overlast? Lees verder voor een kritisch geluid over een onderwerp waar iedereen vóór lijkt te zijn.
Werkgelegenheid is het toverwoord bij de plannen voor de luchthaven Twente. Er komen 1.400 banen bij, dus de plannen moeten doorgaan. De redenering is als volgt: Banen zijn hard nodig in Twente. De nieuwe plannen voor de luchthaven creëren nieuwe banen. Dus de plannen zijn goed.
Vergelijk het met deze redenering. Banen zijn hard nodig in Twente. Prostitutie levert banen op. Dus prostitutie is goed.
Misschien zegt u nu: Ja hállo, de twee voorbeelden zijn helemaal niet te vergelijken want de nieuwe luchthavenplannen zijn heel anders dan prostitutie. Ja dat bezwaar klopt inhoudelijk misschien wel. Maar de redenering blijft hetzelfde.
In principe kun je niet tégen werkgelegenheid zijn. Maar eigenlijk is het zo dat je niet tegen 'goede' werkgelegenheid kunt zijn. Vrijwel iedereen is tegen kinderarbeid en criminaliteit als vormen van werkgelegenheid. Maar er is ook een grijs gebied, zoals met prostitutie. Sommigen zullen dit verderfelijk vinden, anderen zullen legale prostitutie een normaal beroep vinden, zeker als men ook netjes belasting betaald. Kortom, het is niet zonder meer duidelijk of werkgelegenheid altijd goed is. En daarmee rijst ook de vraag of werkgelegenheid altijd een toverwoord is.
Ik ga in deze analyse onderzoeken of de plannen voor luchthaven Twente en Technology Base 'goede' werkgelegenheid is of niet. Daarbij moet ik eerst aangeven wat 'goed' is. Goede werkgelegenheid bestaat volgens mij uit banen die:
- de juiste mensen aan het werk helpen
- realistisch zijn
- zo min mogelijk gesubsidieerd worden
- zo min mogelijk maatschappelijke overlast bezorgen
Laat ik deze punten één voor één behandelen.
De juiste mensen aan het werk helpen
Wat voor soort banen hebben we eigenlijk nodig in Twente? Eén punt is helder, we hebben meer werkzoekenden dan vacatures. Dus nieuwe banen zijn erg nodig en welkom. Maar waar is nu de meeste behoefte aan? Op de site van Twente-index staat een mooi overzicht:
"In oktober 2015 hebben 26,2% van de geregistreerde werkzoekenden een elementair, 34,4% een laag, 27,9% een middelbaar en 11,6% een hoog beroepsniveau".
Vrij vertaald heeft dus 60% van de werkzoekenden een lagere school of LBO-opleiding, 28% een MBO opleiding en 12% een HBO of hogere opleiding.
Daarbij geldt ook nog dat MBO-ers die werkloos worden, eerder een LBO-baan kiezen dan een HBO-baan, waardoor de druk op de lagere beroepsniveaus alleen maar hoger wordt.
Dus welke banen hebben we vooral nodig? Banen voor lager- en middelbaar opgeleide werkzoekenden. Deze zijn te vinden in de administratieve dienstverlening, de zorg, de horeca, toerisme, detailhandel e.d.
Op het bedrijventerrein bij de luchthaven wil men high-tech start-ups en bedrijven een kans bieden met Advanced Manufacturing & Advanced Materials, met veel research & development. Er wordt actief verbinding gelegd met Universiteit Twente en Saxion Hogeschool. En voor het slopen van vliegtuigen heb je ook een gedegen materialenkennis nodig.
Het is mijn inschatting dat er op de luchthaven en op Technology Base dus vooral banen komen voor middelbaar en hoger opgeleid personeel. Ik gun het deze mensen natuurlijk van harte, maar de plannen voor de luchthaven en Technology Base zorgen niet voor werkgelegenheid voor de groep mensen in Twente die de banen nu het hardste nodig hebben.
Realistische banen
Als iemand zegt: "ik heb een goed plan dat veel geld kost ,maar ook veel banen oplevert", dan zal iedereen zich afvragen of die plannen realistisch genoeg zijn om die belofte van banen waar te maken. In de discussie rondom de luchthaven en Technology Base wordt deze vraag amper gesteld. Maar hier stel ik die vraag dus wel. Hoe realistisch zijn die banen?
De eerste vraag die daarbij gesteld moet worden is of die Technology Base nu echt zó uniek is, dat die op het voormalige luchthaventerrein moet komen? Of zou het ook elders in Twente gevestigd kunnen worden?
Heeft u enig idee hoeveel soortgelijke initiatieven er in Nederland zijn, om zo'n innovatiecluster of campus op te zetten? Volgens dit recente artikel uit het Financiële Dagblad zo'n 220!
In Twente zijn er al zeker drie, en ook alle drie gerelateerd aan high-tech industrie:
- Kennispark in Enschede
- High Tech Systems Park in Hengelo
- Advanced Materials Manufacturing Oost-Nederland (AMMON), gevestigd op het UT terrein.
In de pers wordt hoog opgegeven van de komst van het Fraunhofer Instituut naar Twente. Echter, dit toonaangevende onderzoeksinstituut kiest voor de UT als vestigingsplaats, niet Technology Base Twente. Onlangs werd ook bekend dat high-tech ontwikkelaar Demcon een eigen innovatie-campus wil vestigen bij de UT. Als deze high-tech partijen niet geïnteresseerd lijken te zijn in het iconische Technology Base, dan moet je je toch afvragen of het wel een toekomst heeft.
Dus los van de vraag of een Technology Base wel nodig is, gezien de alternatieven, en los van de vraag of er wel de juiste banen komen, dan nog kunt u zeggen: ja, maar er komen wel 1.400 banen bij!
Het aantal banen
Nou ja, dat is niet helemaal waar, want er zijn nu al zo'n 300 banen op het voormalige luchthaventerrein, zoals bij evenementenorganisator Van Eck, de Safety Campus en het bedrijventerrein Deventerpoort. Maar goed, dan toch nog 1.100 banen.
Ik wil niet sceptisch overkomen, maar die 1.100 banen konden nog wel eens aan de optimistische kant zijn. Laten we kijken naar vliegtuigontmantelaar Aeronextlife. Dat is tot nu toe het meest concrete bedrijf. Daarvan stelt men dat dit bedrijf 70 banen gaat creëren. Hoe komt men daaraan?
Consultancybedrijf M3 heeft een marktverkenning gedaan in opdracht van ADT. Men denkt dat 12 ontmantelingen een goed startscenario is en dat dit kan groeien naar 36 ontmantelingen per jaar.
Goed daarbij om te weten is dat een bedrijf als AELS in Woensdrecht sinds 2008 zo'n 5 vliegtuigen demonteert per jaar met 11 medewerkers, en TARMAC Aerosave in Frankrijk en Spanje sinds 2009 zo'n 10 vliegtuigen demonteert per jaar. Deze laatste is deels eigendom van Airbus, dus het is zeer te begrijpen dat Airbus zijn afgedankte toestellen vooral daarheen stuurt. Ook KLM heeft zijn eigen onderhouds- en demontagedienst in Engeland: KLM UK Engineering Limited, dus die zullen ook niet zo snel hun vliegtuigen door derden laten slopen.
Dus, hoe realistisch zijn die voorspellingen als reeds bestaande bedrijven met vele jaren ervaring veel minder vliegtuigontmantelingen doen, terwijl Aeronextlife geen aantoonbare ervaring heeft en al bijna 2 jaar in de opstartfase zit?
Nu kunt u zeggen, "als het mis gaat is dat voor risico van de investeerders" en Aeronextlife heeft vast een goed businessplan geschreven dat de politici van de Provincie en de gemeente Enschede heeft overtuigd. Ehmm, nou nee. Uit vragen die de GroenLinks fractie heeft gesteld aan de Provincie blijkt dat men geen inzage heeft gehad in enig businessplan en dat men dit ook niet nodig vindt. Dus.
Moeten we dan onze hoop vestigen op het drone-test centrum, dat er zou komen? Dat gaat vast ook banen opleveren. Ja dat heb ik ook gelezen, maar tot op heden is er wetgeving die verbiedt om met drones op de luchthaven Twente te vliegen, en start de Universiteit Twente met een eigen drone-test veld.
Dus, mijn conclusie is dat het realiteitsgehalte van de plannen nogal laag is. Dat zou allemaal niet erg zijn ("want risico is voor de ondernemers") als er niet zoveel overheidsgeld in wordt gestopt (lees hier mijn eerdere bijdrage over de kosten van de plannen), alsook dat er onomkeerbare schade wordt aangericht in een uniek groen natuurgebied. Zijn onrealistische plannen dat waard?
Zo weinig mogelijk gesubsidieerd
Dit is een van de moeilijkste aspecten van de vraag wat een "goede" baan is. Hoeveel mag een nieuwe baan kosten?
Vanuit maatschappelijk oogpunt zou je willen dat nieuwe banen geen extra kosten met zich meebrengen. Als er mensen uit een opleiding of uitkeringssituatie (bv. WW of bijstand) naar werk worden begeleid, dan heeft dit voor de betrokkenen veel voordelen: namelijk financiële zelfstandigheid, waardering, zelfontplooiing, sociale contacten, enzovoorts. Maar ook voor de samenleving is dit financieel gunstig, want het bespaart op sociale uitkeringen. Ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vinden we werk heel belangrijk, en daarom willen we daar als maatschappij best wel in investeren. Bijvoorbeeld door een gedeeltelijke uitkering te geven naast de betaalde (part-time) baan.
Maar willen we ook reguliere banen voor goedopgeleide mensen subsidiëren? Zoals de Provincie nu wil door 12 miljoen euro in Technology Base Twente te stoppen. Of moet ons belastinggeld anders besteed worden, bijvoorbeeld aan diegenen die het toch al moeilijk hebben?
Ik ben van mening dat de overheid het creëren van banen zeker mag stimuleren met overheidsgeld. Zo heeft de Provincie Overijssel aangekondigd om 10 miljoen euro te investeren in toerisme, zodat dit zo'n 1.500 banen gaat opleveren. Dat is evenveel banen als men bij met de luchthaven en Technology Base wil creëren, voor veel minder geld. Bovendien zijn dat de banen voor lager en middelbaar geschoold personeel waar we in Twente juist behoefte aan hebben! Dat is dus een goed plan. Er zijn dus wel degelijk alternatieven om goede banen te creëren!
Zo min mogelijk maatschappelijke overlast
Met dit punt kom ik eigenlijk terug op het voorbeeld van de prostitutie als banenmotor. Niet alle banen zijn even "goed" in de mate waarin ze maatschappelijke overlast kunnen veroorzaken. Zo zullen weinig Twentenaren warm lopen voor plannen om een kerncentrale te bouwen op het voormalige luchthaventerrein, ook al levert dat banen op. Hier wegen dan zorgen over veiligheid en gezondheid zwaarder.
Ook de vestiging van een coffee shop in uw eigen buurt, zal niet op veel enthousiasme kunnen rekenen, ondanks dat het wel banen oplevert. Ook hier wegen zaken als overlast en onveiligheid voor veel mensen zwaarder dan het argument van werkgelegenheid.
Maar bij de plannen voor de luchthaven en Technology Base worden aspecten van veiligheid, gezondheid, overlast en economische onhaalbaarheid weggewuifd onder het mom van werkgelegenheid.
Conclusie
Wat "goede" werkgelegenheid is, is niet zonder meer duidelijk. Maar het "tover"-argument dat de plannen voor de luchthaven en Technology Base goed zijn voor de werkgelegenheid behoeft meer nuance.
Mijn conclusie is dat de plannen voor Technology Base en de luchthaven wat werkgelegenheid betreft op zijn minst twijfelachtig te noemen zijn. Er zijn voldoende alternatieven voor high-tech bedrijven en drones in Twente, dus die 1.400 banen in de high-tech sector kunnen heel goed elders in Twente gerealiseerd worden. De banen die Twente daarnaast vooral nodig heeft zijn die voor lager en middelbaar opgeleide werkzoekenden. Die banen creëer je niet zo snel met high-tech industrie, maar wel in de zorg, toerisme, detailhandel, dienstverlening e.d.
Kortom, de maatschappelijke kosten, zowel in geld als in overlast, staan niet in verhouding tot de opbrengst van de geplande banen op luchthaven Twente en Technology Base. Laten we dat geld stoppen in echte banen.
Vindt u dat ook? Dan kunt u tot en met 4 augustus 2016 een zienswijze indienen. Hier staat hoe dat eenvoudig kan.
Wilt u het nieuws rondom de luchthaven blijven volgen? Volg ons dan op Facebook!
Sandor Löwik
Fractievoorzitter GroenLinks Oldenzaal